Anadolu topraklarının kaçınılmaz bir gerçeği olan deprem, Bursa için ayrı bir önem taşıyor.
Nedenine gelince, Kuzey Anadolu Fay hattının iki kolu ile birlikte 12 aktif fay hattı Bursa sınırlarında yer alıyor. Sanırım Türkiye'nin çok az kenti böylesine bir coğrafyaya sahip.
Geçmişte yaşanan depremlerin nasıl sonuçlar doğurduğunu tarih kitapları yazıyor. 165 yıl önce peş peşe iki büyük depremle harap olan bir kent.
Geçen zaman içinde nüfus, neredeyse 100 kat artarken, yapı stoku çarpık biçimde betonlaşarak daha ölümcül hale geldi.
Her deprem sonrası televizyonlarda boy gösteren anlı şanlı deprem uzmanlarının temel malzemesi maalesef İstanbul. Elbette ki İstanbul Türkiye ekonomisi ve sosyal hayatının kalbinin attığı bir metropol olduğu için önemli ama hemen yanı başındaki Bursa, hem İstanbul'u vuracak Kuzey Anadolu, hem de kendi içindeki fay hatlarının tehdidi altında.
Marmara Deniz'inde beklenen deprem, tıpkı İzmir'deki gibi belki de zemin özelliklerinden dolayı Bursa'yı da en az İstanbul kadar etkileyecek.
Peki, Bursa'nın fay hatları ve üretecekleri depremler neler olabilir?
Yukarıda anlattığım deprem uzmanlarından ayrı bir yere koyduğum tam bir bilim insanı olan Bülent Ecevit Üniversitesi Geomatik Mühendisliği Öğretim Üyesi ve Afet Uygulama ve Araştırma Merkezi Yönetim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Şenol Hakan Kutoğlu, HKMO Bursa Şubesi Başkanı Başar Bulut'un hazırladığı online toplantıda Bursa'daki deprem gerçeğini anlattı.
Prof. Dr. Kutoğlu, Bursa'yı yakından tanıyan bir isim. Eşi de Mudanyalı olduğu için kendisini de Bursalı sayıyor. 10 yıl önce herkes İstanbul'u konuşurken, ekibiyle birlikte Bursa'da fay hatlarıyla ilgili en kapsamlı çalışmayı yapan Prof. Dr. Kutoğlu'nun 2 saati bulan konuşmasından sadece bazı bölümleri yazacağım.
Uydu jeodezisi 1990'lı yıllarda kullanılmaya başlanan bir bilimsel yöntem. Eskiden iğne ile kuyu kazarcasına yapılan yer kabuğunun hareketinin incelenmesi sayesinde, resmi bütününe bakma imkanı elde ediliyor.
Bu yöntemle iki blokun hız farkı tespit edilerek ne kadar enerji biriktirdiği hesaplanabilirken yüzey deformasyonları da tespit edilebiliyor.
Bursa'da 1900'den 2019 yılına kadar 6'dan büyük deprem yaşanmamış. 5 bile çok az. 'Ümit ederim ki böyle devam etsin' diyen Prof. Dr. Kutoğlu, tarihteki depremlere ve fay hatlarına bakıldığında bunun mümkün olmadığına dikkat çekti.
Kuzey Anadolu Fay hattının kuzey kolunun hareketi, Bursa'dan geçen güney koluna göre daha hızlı. Kuzeyde iki santimetre iken güneyde 4-5 milimetreye düşüyor.
Bir fayın ne kadar büyüklükte deprem üreteceğinin uzunluğu ve yıllık hareketine göre kolaylıkla hesaplanabiliyor. Yavaş hareket sürenin uzamasına neden oluyor.
Tam bu noktada, HKMO Şube Başkanı Bulut'un geçtiğimiz günlerde önümüzdeki 100 yıl içinde deprem olacak yerlerle ilgili açıklamasını hatırlatarak, sordu.
'7,8 BÜYÜKLÜĞÜNDE İZNİK-GEMLİK DEPREMİNDEN BAHSEDİLİYOR'
Bu soruya yanıt veren Prof. Dr. Kutoğlu, şunları söyledi:
'Bu tamamen fayın hareketine bağlı ancak fay hareketini Ay'ın durumu, kutupların baskısı, atmosferik hareketler bile etkiliyor. Hızlanıp yavaşlamasını dış etmenlere göre değişiyor. Bir de artı eksi yüzde 2 milimetre hata payını koyarsak olasılık durumu yüzde 68'e tekabül ediyor. İki milimetrelik farkta 50-60 yıllık fark ortaya çıkıyor. Hocam, bu hesabı nereden çıkarıyor ve 2045 yılından önce kırılmaz görüşünü savunabiliyor. Bu kadar kusursuz fay hattı hızını hesaplayacak yöntem geliştiremedik. Ne ben ne de başka bir uzman bunu söyleyemez'
BURSA ARAŞTIRMASINDAN HANGİ SONUÇLAR ÇIKTI?
Gelelim Prof. Dr. Kutoğlu'nun 2007-2010 tarihleri arasında Japon uydularını kullanarak, Bursa incelemesinin sonuçlarına...
Yer küreden 800 kilometre yükseklikteki uydular 15-30 gün arasında turunu tamamlıyor. Bir bölgenin üzerinden geçerken iki radar taraması gerçekleştirilirken, bu sonuçlardan yer kabuğundaki hareketler milimetrik görülüyor.
İnceleme sırasında Gemlik'in yanı ve Bursa ovasındaki hareket dikkat çekiyor. Ne olabilir diye araştırıldığında, iki doğrultu atımlı fay arasında, yatay hareket yerine düşey bir hareket görülüyor. Bu bilimsel olarak çek-ayır havzası olarak adlandırılıyor. Her yıl 10,9 santimetre çökme tespit ediliyor.
Peki, Bursa depremi ne zaman olacak?
Kırılan Bursa fayı 23 kilometre. Yılda 5 milimetrelik kayma olursa 130 yıl geçmesi gerekiyor. Depremin üzerinden 165 yıl geçti. Kayma 3 milimetre olursa biraz zamanımız var. 4-5 milimetre ise süre dolmuş gibi gözüküyor.
Prof. Dr. Kutoğlu, kendilerinden sonra araştırma yapan ekiplerin de 11,8 santimetrelik çökme tespit ettiklerine işaret ederek, 'BUSKİ binasının üzerinden bu ölçüm yapılıyor. Bir yazılım geliştirilip bunların paylaşılması araştırmacılar için kolaylık sağlayacaktır' dedi.
'VATANDAŞA RAĞMEN ONUN CANINI KORUMALIYIZ'
Prof. Dr. Kutoğlu, sunumunun sonunda, deprem kadar alınması gereken önlemlere de dikkat çekti.
'Başka ülkelerde 7,9 büyüklüğünde deprem olunca insanların burnu bile kanamazken bizde 6 büyüklüğündeki sarsıntıda insanlar ölüyor' diyen Prof. Dr. Kutoğlu, afet yönetimi ve zararı azaltma konusunda şu önerilerde bulundu?
'Vatandaşa rağmen onun canını korumalıyız.
Öncelikle yapılar için tıpkı enerjide olduğu gibi afet kimlik belgesi çıkarılıp, tapuya işletmeli. Alım satımlarda bu açıkça görülmeli.
DASK'in pirimleri de buna göre belirlenmeli. Ayrıca DASK biriken pirimlerle her binayı en az bir kere test yaptırmalı. Yapılmazsa alım satımı engellenmeli.
Kentsel dönüşümde vatandaşla müteahhit başbaşa bırakıldığı için başarılı olamadık. Bunun önlenmesi için içinde devletin olacağı yatırım ortaklığı sistemi kurulmalı.'
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder