TESADÜFTEN DÜNYA LİSTESİNE

Bursa’da geçen yıl havadan çekilen bir fotoğrafla belki de son yılların en önemli arkeolojik keşiflerinden birine imza atıldı.
Bütünleşik Şehir Yasası’nın çıkmasının ardından Bursa Büyükşehir Belediyesi’nin görev alanı tüm il sınırlarını kapsar hale gelince, tarihsel mirasa büyük önem veren belediye hemen kolları sıvayarak çalışmalara başladı.
İlk sırada, tarihteki yeri yadsınamayacak İznik vardı. Büyükşehir Belediyesi’nde, Basın Müşavirliği’nin yanı sıra Bursa’da Zaman Dergisi’ni hazırlayan Saffet Yılmaz, bu konuda deneyimli iki usta foto muhabirini de alarak, havadan İznik’i görüntülemek üzere yola çıktı. Hava açık ve İznik’in tüm güzelliği birer birer objektiflere yansımaya başladı.
Gölün kıyaya yakın kesiminde, fazla değil 20 metre kadar açıkta gölden yansıyan pırıltılar gözleri kamaştırıyordu. Fotoğraflar çekildikten sonra su altında bir yapının olduğunun farkına varıldı.
Fotoğraflar işin uzmanı olan Uludağ Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Anabilim Dalı Başkanı Prof.Dr. Mustafa Şahin’e gösterildi. Fotoğraflar Şahin’i heyecanlandırmıştı. Bugüne kadar ömrü toprak yığınları altında arkeolojik kalıntılar bulmakla geçen Şahin, gördüklerine inanamamıştı. İncelemelere ve kaynak araştırmalarına başladı. Bu, yıllardır aranılan bazilikaydı.
Önce yeri tam olarak tespit edildi. İznik Gölü kıyısından çok değil 20 metre açıkta, 1,5-2 metre derinlikteki bazilika tam bin 600 yıllıktı. Bazilikanın Aziz Neophytos’un adına inşaa edildiği biliniyordu. Aziz Neophytos, Roma askerleri tarafından kentin dışında, göl kıyısında öldürülmüş ve öldürüldüğü yerde bir kilise inşaa edildiği kaynaklarda yer almasına rağmen yeri bulunamamıştı. Aziz Neophytos’un gömüldüğü bazilika 740 yılındaki  depremle yıkılarak gölün derinliklerine gömülmüş ve unutulmuş.Yazılı kaynaklarda, 8’inci yüzyılda Aziz Neophytos’un naaşının, yine İznik’te bulunan Koimesis Kilisesi’ne taşındığı ve oraya defnedildiği anlatılır.
Bu güne kadar naaşın neden taşındığı da bilinmemekteydi. Kalıntılarda mezarlardan birinin kapağının açık olması naaşın taşındığını doğruluyor. 

Prof. Dr. Mustafa Şahin, o günlerde büyük deprem ile üst örtünün zemini kapladığını düşündüklerini ifade ederek, enkazın kaldırılması durumunda mozaik kaplamalı zemin döşemesi dahil tüm birimleri sualtında görebileceğini söylüyor ve bazilikanın bulunmasının . İznik ile birlikte Bursa’nın kültür ve dinler tarihi açısından önemli bir çekim merkezi olmasına da katkı sağlayacağını ifade ediyordu. 

Nitekim, beklenen daha bir yıl geçmeden gerçekleşti. Buluş haber ajansları tarafından yayınlanınca Amerika Arkeoloji Enstitüsü’nün (Archaeological Institute of America)

dikkatini çekmeyi başarmıştı.
Çekmesi de doğaldı. Çünkü, tarihi kaynaklara göre, Hıristiyanlığın Roma İmparatorluğu’nda 313 yılında Milano Fermanı ile serbest bırakılmasından önce Hıristiyanlığın yasak olduğu yıllarda henüz çocuk yaşta Aziz olan Neophytos, Romalı bir asker tarafından İznik Gölü kıyısında öldürüldüğü ve Milano Fermanı’nın çıkmasının ardından sevenlerinin Aziz Neophytos adına önce göl kenarında bir kilise yaptırıldığı, yüzyıllarca kilisenin içinde mezarı bulunan Aziz Neophytos’un cenazesinin 740’taki büyük depremle birlikte İznik içinde ki başka bir kiliseye taşındığı biliniyordu.
Enstitü bu buluşu önemsediği için 2014 yılındaki ilk 10 keşif arasına aldı. Bunun haberi de Prof. Dr. Mustafa Şahin’e bildirildi. Şimdi, hem Prof.Dr. Şahin hem de Bursa Büyükşehir Belediyesi bu ay içinde enstitünün yayınlanacağı almanağı merakla bekliyor. Bu, Bursa’nın ve İznik’in tanıtımına büyük katkıda bulunacak bir gelişme olacak.

Tarihi M.Ö. 4'üncü yüzyıla kadar uzanan, Bitinya, Roma, Selçuklu ve Osmanlı uygarlıklarına ev sahipliği yapan İznik önümüzdeki yıllarda sadece bazilika ile değil, konsil toplantısı ile de gündeme gelmeye başladı.
Eğer bu fırsatlar iyi değerlendirilirse İznik, çok yakında yabancı turist akınına uğrar.